“İdeal İnsan Tipi" Üzerinden Osmanlı Toplumunun Evrimi Hakkında Bir Tahlil Denemesi – Özer Ergenç

"Osmanlı toplumu içinde birey, hareketliliğin artmasıyla birlikte, "itaat"in ötesinde, toplum ve devlet konularında kendisini sorumlu tutmadığı bir noktadan, bu konuları düşünen bir birey olma noktasına gelmiştir. Çünkü, daha önce içine pek azının girebildiği "askeri" denen yönetici kadroları arasına çeşitli yollarla re'ayadan çok sayıda birey katılmıştır."

"Halk arasında ‘maslak’ diye adlandırılan esrarın bunun dışında kullanılan isimleri şunlardır: “keyf, fino, gonca, sarı kız, kaynar, antin, yunan, duman, gubâr, paspâl, hanteriş, kabza, hurde, diş, hindi baba, dalga, haşiş, zâbıt duymaz, nefes, kırma, hûd, yuf, dem, dûd-ı siyâh, kara biber, fülfül.”

"Kişisel benliğini öldüren Bakunin ateşte görür kendisini, yıkmayacağı bir devlet, bir sistem yoktur, bütün sistemler imhâ edilmeyi beklemektedir; yazgılarıdır bu. Anarşist bir sistem bile Bakunin’in tutkusu karşısında fazla yaşayamaz, o da imhâ edilecektir, hem de Bakunin’in kendi eliyle. Dinmeyen, susmayan bir enerjidir bu."

"Eskiden insanlar dağlara tapıyorlardı ya da en azından orayı, yüce tanrılarının kaldıkları, yaşadıkları bir yer olarak hayal ediyorlardı. Merou dağının kuzeyinde ve batısında, Hindistan’ın tanrılarının anlı şanlı bu muhteşem tahtı, medeniyetin, her dönemi göğün efendilerinin bir araya gelip toplandığı, ulusların yaşamı ile ilgili olağanüstü mitolojik olayların cereyan ettiği diğer kutsal tepelere göre değerlendirilip ölçülebilir."

Oğlan-ı Mabad kelimesi size garip gelmiş olabilir. Bundan dolayı kelimenin ne olduğundan ve ne olmadığından bahsederek başlamak zannımca daha doğru olur: Hem sıfat hem de isim olan kelime Heidegger’in Desein’i gibi bir içeriğe sahip bir kelime değildir; görüldüğü gibi Osmanlıcadır.