Anarşist Düşüncede Bir Yol Kazası:  Murray Bookchin ve John Clark’ın Onu Eleştirisi Üstüne – Numan Bey

2
2616

Bob Black, David Watson ve yakın çalışma arkadaşı, dostu John Clark oldukça sert üsluplarla Bookchin’in Toplumsal Ekoloji’sini eleştiriye tabi tutmuşlardır. Ona dair kullanılan üslup yaralayıcı üsluplardır da: “Anarşist Lenin”, “Anarko-solcu fundementalist”, “Dogmatik teknokrat”, “Entelektüel şarlatan” vb. gibi.

Bookchin’in “Özgürlüğün Ekolojisi” kitabının yayınlanış tarihi 1982. Bu kitabın Türkiye’deki anarşistler için okunması elzem ve olmazsa olmaz bir kült kitap haline gelme tarihi de aşağı yukarı 1987’den sonraya denk geliyor. Kitabın Türkçeye kazandırılmasının tarihi ise 1994.

Bu tarihlerin bize ifade ettiği başka bir şey daha var. Ekoloji düşüncesinin ve yeşil “hareketin” canlanmaya temayül gösterdiği yıllar aynı zamanda bu yıllar. Tabii ki Bookchin’in bu kitabı bir mihenk taşı olarak alınamaz. Bu süre içerisinde Bahro’dan yeşil düşüncenin birçok düşünürlerine ve Bookchin’e birçok kitap çevrilmiştir.

Ama Anarşistler için özellikle Bookchin ve onun sosyal ekolojist düşüncesi belirleyici bir önem atfedilerek ifade alanına sokulmuştu.

Bookchin’in “Social Anarchism or Lifestyle Anarchism: An Unbridgeable Chasm” kitabı Türkçeye “Toplumsal Anarşizm mi, Yaşam Tarzı Anarşizm mi” adıyla çevrilmiş, ilk yayınlanma tarihi 1995 olup Türkçesinin tarihi 2005’tir.

Velhasılıkelam, Bookchin nam düşünürün kitaplarının rağbet görüp okunma oranının artması Kürt hareketinin “Güneş”inin onu keşfedip, kullanılabilir bir düşünce olduğunu efradına söylemesinden sonradır. Buradan hareketle bir dönemler Stalin, Mao, Marx, Engels ve Lenin’e gösterilen itibar ve tapınma işareti hallerin benzeri bizzat Bookchin’e gösterilmiş ve fakat epeyce yaşlı olan Bookchin hasta yatağında kendisine gönderilen mektuplara yeterince geniş yanıt verememiştir.

Hasbelkader, öyle ya da böyle Kuzey Amerika’dan dünyanın birçok anarşistine seslenen ve toplumsal örgütlenme ve anarşizme dair tasarı ve önerilerini sunan Bookchin son yıllarında hem yakın çalışma arkadaşları hem de anarşistler tarafından sert eleştirilere tabi tutulmuştur.

Bob Black, David Watson ve yakın çalışma arkadaşı, dostu John Clark oldukça sert üsluplarla Bookchin’in Toplumsal Ekoloji’sini eleştiriye tabi tutmuşlardır. Ona dair kullanılan üslup yaralayıcı üsluplardır da: “Anarşist Lenin”, “Anarko-solcu fundementalist”, “Dogmatik teknokrat”, “Entelektüel şarlatan” vb. gibi.

Onun yaşam tarzı anarşizm eleştirisi ve anarşist hareketlerin bireyciliğin nüfuz bulduğu ve sistemle uyumlu hale geldiklerine dair eleştirileri tepkilerle karşılaşmış, kimi anarşist yazarlar ve düşünürler Bookchin’in eserlerini yeniden gözden geçirmek durumunda kalıp yeni eleştiriler dile getirmişler. Bob Black’in “Anarchy After Leftism” makalesi Bookchin’in anarşizmin tarihinde hiçbir zaman yer olmayan bir sekterizmle “Yaşam Tarzı Anarşizm” sınıflandırması yaparak kibirli duruşuna – diğer eserlerini de eleştiri konusu yaparak – sert eleştiriler yöneltmiş, John Clark ise eski dostu ve kendi ifadesi ile “yeni hasmı”nın “Yaşam Tarzı Anarşizm” eleştirilerini ve özellikle “Libereter Belediyecilik” adı ile ortaya attığı eleştirilerini felsefi arkaplanı ve onun toplumsal ekolojist bakış açısını kendi toplumsal ekolojist bakış açısıyla köklü bir eleştiriye tabi tutmuştur.

“Toplumsal Anarşizm mi ve Yaşam Tarzı Anarşizm mi” kitabını yayınlayıp mevcut tartışmanın karşı tarafını yayınlamama konforlarını, Türkiye’deki yayınevleri ve yayıncıların yayınladıkları kitapları ideolojik önyargılarının birer nesnesi haline getirip, yayınladıkları kitaplara kendi öz düşüncelerinin ifadesi gözüyle bakmalarının getirmiş olduğu bir problem olarak görmek mümkündür.

Belki de bunu kırmanın çeşitli yolları vardır. İşte özellikle Bookchin örneğinde bunu denemeye çalışarak, Türkiye ve Orta Doğu coğrafyasında Rojova vb. bölgelerde de denendiği söylenen öz-yönetim ve Liberter Belediyecilik fikriyatını da dikkate alarak Toplumsal Ekolojist bir bakış açısına sahip olan John Clark’ın makalesini çevirip yayınlamaya karar verdik.

Bu makale “Municipal Dreams: Social Ecological Critique of Bookchin’s Politics”[1] (Belediyecilik Hayalleri: Bookchin’in Politikasının Toplumsal Ekolojik Eleştirisi) başlığını taşıyor ve yayınlanma tarih 1998’dir.

Bu metin ne işe yarayacak kaygısı taşımıyorum. Nedeni; böyle metinlerin çok az kişiyi alakalandırmasından dolayıdır. Ne Bookchin’in fikirlerinin taraftarları ne de karşıtlarının düşünsel ve hayata dair enerjiye sahip olmadıklarını düşünmekteyim. Hatta tasavvuren Bookchin’in taraftarı olduğunu düşündüğüm kimilerinin sadece lafzi olarak bunu savunduklarını ve bir örnekte gördüğüm gibi, onun çokluk-içinde-birlik fikriyatından dahi haberdar olmadıklarını idrak ettim.

Bookchin’in aslen şehir devletini savunan, otoriteyi meşrulaştıran ve fantaziler içerisinde olan, kimi noktalarda tutarsız fikirlerin savunucusu olan biri olduğunu, onun Liberter Belediyecilik fikrini odağa alarak, eleştiriye tabi tutar Clark. Ayrıca Eko-komüniter fikirlerinin yüzeysel kalmakta olduğunu da belirtir.

Clark’ın ve diğerlerinin eleştirileri karşısında Bookchin’in tavrı onun anarşizmi aştığı şeklindedir. Açıktır ki bu ifade anarşizmden kopmasının da bir ifadesi olarak anlaşılabilir. Anarşizmden hoşlanmadığını ise Öcalan ile yazışmalarında Toplumsal Ekoloji Enstitüsü’ne dair yazdıklarıyla ifade eder.[2]

Janet Biehl’in onun anarşizmden kopuşunu anlattığı makalesi de bir itiraf gibidir.[3]

Velhasıl; kısa zaman içerisinde bu uzun makaleyi bölümler halinde bir arkadaşımızın çevirisiyle yayınlayacağız.

İyi okumalar…

[1] Bu uzun çalışmanın düzeltilmiş ve Clark’ca daha uygun hale getirilmiş versiyonu “İmpossible Community” adıyla yayınlanmış olan kitabının içinde “Beyond the Limits of the City: A Communitarian Anarchist Critique of Libertarian Municipalism” başlığıyla yayınlanmıştı. Bizim çevirdiğimiz metin internet ortamında bulunan ve İngilizcesine herkesin ulaşabileceği metindir. Düzeltilmiş metin değil de bu metni yayınlanmamızın nedeni eski metnin hali hazırda çevrilmiş olmasıydı. Ayrıca “İmpossible Community” kitabı anarşist kitaplar da yayınlayan bir yayınevi tarafından çevrilmeyi ve yayınlanmayı bekliyor.

[2] Bkz. Bookchin to Ocalan intermediaries, 4/11/2004 https://www.documentcloud.org/documents/2649074-2004-0411-MB-to-RH.html

[3] https://theanarchistlibrary.org/library/janet-biehl-bookchin-breaks-with-anarchism

Visits: 81

2 YORUMLAR

Semra Tezcan için bir yanıt yazın İptal

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz